Eind 13de eeuw stond hier al een kapel, die deel uitmaakte van het kerspel Beusichem. In 1310 werd het een zelfstandige parochiekerk. Later, in 1421, stichtte Heer Hubert er een kapittel gewijd aan Sint-Barbara. Sindsdien heet de kerk Sint-Barbarakerk en werd Barbara de beschermheilige van de stad. Nadat de kerk tijdens de grote stadsbrand van 1422 zwaar beschadigd raakte, liet heer Johan de kerk herbouwen en vergroten.
Hij betaalde de herbouw grotendeels zelf omdat de kerk ook diende als grafkerk van de heren van Culemborg. In 1515 liet vrouwe Elisabeth de kerk opnieuw verbouwen en ver-fraaien. De kerk kreeg toen haar huidige vorm van kruisbasiliek en werd voorzien van prachtige gebrandschilderde ramen. In 1566 liet ook in Culemborg de Beeldenstorm zich gelden. Het interieur werd kort en klein geslagen. Ook de gebrandschilderde ramen moesten het ontgelden. In 1578 ging de kerk definitief over in protestantse handen.
Tijdens een storm in 1654 sloeg de bliksem in de torenspits, die al brandend door het dak in het schip van de kerk viel. De kerk brandde op het koor na volledig uit. Kerk en toren werden hersteld, maar de spits is nooit teruggekomen. Vandaar de naam ‘Vierkante Toren’. De toren herbergt onder meer een reeks (van oorspronkelijk negen, nu nog zeven) Hemonyklokken uit 1654-1655. Eén van hen, de zogenaamde papklok, luidt naar oud gebruik nog steeds dagelijks vóór 22.00 uur om de burgers van de stad eraan te herinneren dat de stadpoorten aanstonds (zouden) worden gesloten.
De kerk heeft nog altijd een rijke en veelzijdige inventaris waaronder twee rijksmonumentale orgels. Het hoofdorgel is in 1719 vervaardigd door Matthijs Verhofstadt en staat opgesteld tegen de torenwand op een gemarmerde houten orgeltribune. Een verguld houten beeld van een harp spelende David, in 1720 door Jan Slob uit Hoorn gemaakt, bekroont het instrument. Het kleinere koororgel dateert in oorsprong uit de 17de eeuw. Vermeldenswaard zijn verder het marmeren grafmonument van Alida van der Dussen uit 1746, diverse grafzerken, een eiken preekstoel uit 1658, een koperen lezenaar uit 1659 en enkele koperen kroonluchters uit de 17de en 18de eeuw.
Lees meer